Jak określić, czy Twój koń ma niedowagę lub nadwagę, a jeśli tak, to w jakim stopniu.

koń kasztanowaty z nadwagą
Otyłość u koni może wynikać z
czynników żywieniowych lub nieżywieniowych, a nawet z połączenia obu tych czynników. | Adobe Stock



Ocena kondycji ciała konia i strategie żywieniowe, aby osiągnąć wynik w skali 4–6.

Otyłość wśród koni jest powszechnym problemem w naszej branży – niektóre badania sugerują, że aż 54% koni domowych ma nadwagę lub jest otyłych (Golding i in., 2023). Nadmierna masa ciała może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i dobrostanowych, w szczególności zwiększając ryzyko rozwoju ochwatu związanego z zaburzeniami endokrynologicznymi. Z drugiej strony właściciele koni trudnych do utrzymania w dobrej kondycji mogą czuć się sfrustrowani, gdy cała uwaga skupia się na koniach z nadwagą, ponieważ konie z niedowagą również borykają się z poważnymi problemami zdrowotnymi, które wymagają uwagi.

Bez względu na to, czy koń ma niedowagę, czy nadwagę, główną przyczyną tej nierównowagi jest zazwyczaj brak równowagi między dostarczaną energią a energią wydatkowaną przez konia. Ta nierównowaga może wynikać zarówno z czynników żywieniowych, jak i pozazżywieniowych, a czasem ich kombinacji. Chociaż oba te aspekty wymagają uwagi, pierwszym krokiem w zarządzaniu wagą konia jest określenie, czy koń ma niedowagę lub nadwagę, a jeśli tak, to w jakim stopniu.



Ocena Kondycji Ciała i Wagi Konia

Waga Ciała

Najdokładniejszym sposobem pomiaru masy ciała konia (w funtach lub kilogramach) jest użycie wagi. Choć niektórzy właściciele mają dostęp do takich urządzeń, większość musi polegać na innych narzędziach, takich jak taśmy pomiarowe lub wzory matematyczne.

„Taśmy pomiarowe dla dorosłych koni lekkich są łatwo dostępne i proste w użyciu” – mówi Krishona Martinson, PhD, profesor i specjalistka ds. koni na Uniwersytecie Minnesoty w Minneapolis. „Chociaż taśmy pomiarowe są mniej dokładne niż wzory, to jeśli są używane poprawnie i konsekwentnie, mogą być pomocne w szacowaniu masy ciała i wykrywaniu zmian.”

Pierwszy wzór matematyczny został opracowany przez Halla w 1971 roku – wykorzystuje obwód klatki piersiowej i długość ciała do oszacowania masy ciała konia. „W przypadku lekkich koni wzór to: obwód klatki piersiowej (cale) × obwód klatki piersiowej (cale) × długość ciała (cale) podzielone przez 330” – tłumaczy Martinson. „Dla kuców i koni arabskich opracowano inne wzory z różnymi mianownikami.”

Nowsze badania Martinson i współpracowników (2014) uwzględniają rasę, obwód klatki piersiowej, długość ciała, obwód szyi i wysokość, aby stworzyć bardziej precyzyjne wzory dla dziewięciu typów ras koni. Martinson opracowała również aplikację „Healthy Horse”, która pomaga właścicielom w dokonywaniu tych obliczeń.


„Często polecam aplikację Healthy Horse” – mówi Kris Hiney, PhD, profesor i specjalistka ds. koni na Uniwersytecie Stanowym w Oklahomie. „Aplikacja zawiera osobny wzór dla koni pełnej krwi angielskiej, co jest istotne, ponieważ ich właściciele często mają trudności z zapewnieniem im odpowiedniego poboru energii. Konie te po prostu nie mają genów odpowiedzialnych za duży apetyt, jak inne rasy.”

Sama masa ciała konia nie mówi jednak, czy jest on za chudy, czy za gruby. Do tego celu potrzebny jest wskaźnik kondycji ciała (BCS).

















Kondycja Ciała

Wskaźnik kondycji ciała (BCS) to subiektywna ocena tkanki tłuszczowej w określonych obszarach ciała konia. Najczęściej stosowaną metodą jest dziewięciopunktowa skala Hennekego, która ocenia tkankę tłuszczową w sześciu anatomicznych miejscach za pomocą dotyku: szyja, kłąb, za łopatkami, żebra, grzbiet i nasada ogona. Skala ta obejmuje zakres od 1 (skrajnie chudy) do 9 (bardzo gruby), a idealny wynik to 4–6.





Po określeniu, czy koń jest w złej kondycji, można używać zarówno masy ciała, jak i wskaźnika BCS, aby śledzić jego postępy w utracie lub przyroście masy. Masa ciała jest również niezbędna do obliczenia ilości siana i innych produktów niezbędnych do zaspokojenia potrzeb żywieniowych konia.


Pozazżywieniowe Czynniki Wpływające na Wagę

U Niedożywionych Koni

W przypadku niedożywionych koni lekarz weterynarii powinien przeprowadzić pełny wywiad i badanie fizykalne, aby określić, czy utrata masy ciała jest ostra czy przewlekła, oraz zidentyfikować i leczyć podstawowe choroby, takie jak:

  • Pasożyty wewnętrzne
  • Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, np. zespół wrzodów żołądka
  • Dysfunkcja narządów (np. niewydolność wątroby lub nerek)
  • Zaburzenia endokrynologiczne, np. nadczynność tarczycy lub PPID (dawniej choroba Cushinga)
  • Przewlekłe schorzenia, np. astma końska lub zapalenie stawów (OA)

Ważne są także inne czynniki, takie jak choroby zębów, które utrudniają pobieranie i żucie pokarmu, czy stres społeczny.

„Hierarchia w stadzie ma ogromny wpływ na niedożywione konie” – mówi Hiney. „Starsze lub bardziej podporządkowane konie łatwiej tracą dostęp do jedzenia. Polecam, aby seniorzy lub konie trudne do utrzymania miały oddzielne miejsca na posiłki.”

chudy koń pasący się















Bądź cierpliwy w przypadku koni z niedowagą; może minąć kilka miesięcy, zanim osiągną dobrą formę,

zwłaszcza jeśli ich kondycja fizyczna wynosiła 1 lub 2. | Adobe Stock

Czynniki Pozażywieniowe u Koni z Nadwagą
W przypadku koni z nadwagą należy wziąć pod uwagę zaburzenia endokrynologiczne, takie jak zespół metaboliczny koni (EMS) oraz PPID. Zidentyfikowanie i leczenie tych schorzeń odgrywa kluczową rolę w skutecznym procesie utraty wagi.


Podejście Żywieniowe do Koni z Niedowagą i Nadwagą

Żywienie Koni z Niedowagą

Oto kilka wskazówek, które zaleca Hiney podczas karmienia koni z niedowagą:

  1. Oceń ilość podawanego jedzenia
    „Wiele osób nie docenia, ile takie konie muszą zjeść. Zawsze zalecam ważenie paszy” – mówi Hiney.

  2. Zapewnij nieograniczony dostęp do wysokiej jakości siana
    Hiney zauważa, że zarządzanie podażą paszy może być trudne, szczególnie gdy właściciele mają ograniczone możliwości zakupu w swoim regionie.

  3. Dodaj do diety kostki lucerny
    Aby zwiększyć masę ciała, właściciele mogą spróbować dodać 5 funtów (ok. 2,3 kg) kostek lucerny dziennie. „Następnie możemy porozmawiać o wyborze paszy o wyższej kaloryczności” – mówi Hiney. „Zazwyczaj sugeruję otręby ryżowe lub wysłodki buraczane jako dobry dodatek.”

  4. Zwiększ liczbę posiłków
    Karmienie co najmniej trzy razy dziennie (zamiast tylko dwóch) pozwala zwiększyć ilość kalorii pochodzących z paszy treściwej.

  5. Rozważ stosowanie pełnoporcjowych pasz
    Pełnoporcjowe pasze, które zawierają wszystko, czego koń potrzebuje w swojej diecie (w tym paszę objętościową), są drogie, ale mogą być świetnym rozwiązaniem dla seniorów lub trudnych przypadków, np. gdy koń cierpi na drażliwość jelit.



Hiney przestrzega właścicieli, aby byli cierpliwi. „Zajmuje to kilka miesięcy, aby poprawić kondycję konia z niedowagą, a nawet dłużej, jeśli zaczynamy od BCS na poziomie 1 lub 2.”

Koń może przybierać na wadze do 3 funtów (ok. 1,4 kg) dziennie, ale nie można zauważyć wizualnie przyrostu masy mniejszego niż 100 funtów (ok. 45 kg) w przypadku konia ważącego 1000 funtów (ok. 450 kg). Na przykład, może minąć trzy miesiące, zanim zauważymy przyrost masy wynoszący 300 funtów (ok. 136 kg).

Żywienie Koni z Nadwagą

„Rozwiązanie problemu nadwagi może być czasami tak proste, jak rozpoczęcie ważenia siana” – mówi Martinson. „Większość dorosłych koni powinna być karmiona około 2% masy ciała dziennie w postaci paszy objętościowej. Dla konia ważącego 1000 funtów (ok. 450 kg) oznacza to 20 funtów (ok. 9 kg) dziennie.”

Jeśli właściciele nie ważą siana, tak naprawdę nie wiedzą, ile ich konie dostają.

„Ważenie siana nie jest trudne, ale może być czasochłonne” – dodaje. „Właściciele mogą kupić przystępną cenowo (około 20 USD) wagę wiszącą i użyć plandeki lub siatki na siano, aby zważyć paszę. Jest to kluczowe dla właścicieli zarządzających końmi z nadwagą.”

Aby uzyskać utratę masy ciała, Martinson zaleca zmniejszenie ilości podawanego siana do 1,75% masy ciała, ale nigdy nie mniej niż 1,5%.

„Konie z nadwagą powinny być również karmione sianem o niższej kaloryczności, aby ułatwić utratę masy ciała” – dodaje. „Na przykład bardziej dojrzałe siano trawiaste ma znacznie mniej energii niż siano lucernowe. Właściciele powinni także zastąpić zboża mieszanką mineralno-witaminową i ograniczyć lub całkowicie wyeliminować dostęp do pastwisk. Konie z nadwagą nadal mają potrzeby w zakresie witamin i minerałów, stąd rekomendacja użycia mieszanki mineralno-witaminowej.”

Mimo że celem jest utrata masy ciała, Martinson zaleca karmienie koni kilkoma małymi posiłkami w ciągu dnia. Konie powinny spędzać co najmniej 16 godzin dziennie na przeżuwaniu, aby zapobiec powstawaniu wrzodów żołądka.

„Podawanie tzw. ‘busy hay’ jest dobrym elementem planu zarządzania wagą” – dodaje. „‘Busy hay’ to bardzo dojrzałe siano, które koń potrzebuje więcej czasu, aby zjeść. Taka dojrzałość zmniejsza gęstość kaloryczną, a jednocześnie wydłuża czas żucia. Kilka funtów takiego siana, razem z normalną porcją, w połączeniu z siatką na siano, pomaga zapewnić koniom coś do żucia, nawet podczas programu odchudzania.”

Jeśli chodzi o postępy, Martinson zaleca, aby konie traciły masę stopniowo.

„Konie na dobrze zaplanowanym programie odchudzania powinny tracić około 1 punkt BCS miesięcznie, aż osiągną pożądany wynik BCS i wagę” – zauważa.


Rozwiązywanie Problemów z Kondycją Ciała i Wagę Koni

Dziewięciopunktowy system BCS jest prosty w założeniach, ale opiera się na subiektywnej ocenie. Niektórzy właściciele mają tendencję do zawyżania lub zaniżania kondycji swoich koni przy użyciu tego narzędzia. W swoich badaniach Martinson wykazała, że właściciele koni mylnie obliczali masę swoich zwierząt o 7–15%.

Niektórzy właściciele uważają też skalę za techniczną i trudną do zastosowania. Na przykład, 60 właścicieli uczestniczących w badaniu Golding i in. (2023) stwierdziło, że skala nie była odpowiednia dla wszystkich ras, typów, wieków czy płci, a dodatkowe zdjęcia mogłyby pomóc. Niektórzy wskazali także na brak znajomości niektórych części ciała, takich jak nasada ogona, kości biodrowe czy lędźwie. Nawet po szkoleniu dotyczącemu użycia dziewięciopunktowej skali Hennekego, badania Goldinga i in. wykazały brak poprawy w ocenie BCS właścicieli w porównaniu do opinii ekspertów.

Dodatkowo, społeczne oczekiwania mogą wpływać na zdolność właścicieli do rozpoznawania rzeczywistej kondycji swoich koni. Stajnia pełna koni z nadwagą może tworzyć „środowisko sprzyjające otyłości”, w którym nadmiar masy ciała jest postrzegany jako norma (Golding i in., 2023).

„Mój zespół badawczy przeprowadził badanie na temat BCS lata temu i odkrył szeroką różnorodność opinii na temat tego samego konia” – mówi Hiney. „Kluczowe pytanie brzmi, jak szkolimy ludzi. Ważne jest, aby właściciele przykładali ręce do ciała konia i otrzymywali informację zwrotną na temat swojej techniki. Musisz faktycznie poczuć konia, nadać każdej sekcji ocenę i obliczyć średnią, co jest niemożliwe na podstawie zdjęć.”

Golding zauważył także, że niektórzy właściciele byli świadomi, że ich koń ma nadwagę, ale czuli się bezradni w tej sytuacji i nie wiedzieli, jak ją rozwiązać. Jak zauważyli Ross i in., „Kluczowe jest przesunięcie paradygm społecznych dotyczących wagi koni i współpraca z właścicielami w celu opracowania indywidualnych rozwiązań odpowiadających potrzebom ich koni.”


zdjęcie otyłego kasztanowatego kucyka z karkiem w kształcie grzebieniaPresja otoczenia wydaje się wpływać na postrzeganie kondycji koni przez właścicieli. Na
przykład stajnia pełna otyłych koni normalizuje ten stan . | iStock
















Wnioski

Właściciele powinni zrobić wszystko, co możliwe, aby rozpoznać i osiągnąć odpowiednią wagę swoich koni. Zarówno zbyt chude, jak i zbyt grube konie mogą doświadczać problemów zdrowotnych i dobrostanowych, ale przy zastosowaniu odpowiedniego podejścia i strategii żywieniowych, można pomóc zwierzętom osiągnąć idealny wskaźnik BCS 4–6.

Stacey Oke, DVM, MSc
Stacey Oke, MSc, DVM, jest praktykującą lekarz weterynarii oraz niezależną pisarką i redaktorką medyczną. Interesuje się zarówno dużymi, jak i małymi zwierzętami, a także medycyną komplementarną i alternatywną. Od 2005 roku współpracuje jako konsultantka ds. badań dla firm produkujących suplementy diety, pomaga lekarzom i weterynarzom w publikowaniu artykułów naukowych i podręczników oraz pisze dla licznych magazynów edukacyjnych i stron internetowych.

LINK DO ARTYKUŁU